Ngoài gửi tiết kiệm ngân hàng, một trong những cách thức sử dụng tiền đầu tư để thu về lợi nhuận rất phổ biến hiện nay chính là đầu tư trái phiếu. Đầu tư trái phiếu đã trở thành xu hướng, nhất là trong thời kỳ khủng hoảng và nền kinh tế có nhiều biến động như hiện nay. Trái phiếu tạo ra thu nhập và đầu tư trái phiếu được coi là sự đầu tư an toàn, kể cả là khi so sánh với đầu tư cổ phiếu. Vậy đầu tư trái phiếu là gì? Có nên đầu tư trái phiếu ở thời điểm này? Cùng Jenfi tìm hiểu trong bài viết sau đây nhé. 

1. Đầu tư trái phiếu là gì?

Trái phiếu là gì? 

Trái phiếu là một hình thức xác định quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu. Đồng thời chứng nhận nghĩa vụ nợ của người phát hành, tương ứng với một khoản tiền cụ thể (gọi là mệnh giá của trái phiếu), trong một thời gian xác định. Trái phiếu được coi là một hình thức huy động vốn của doanh nghiệp. Khi đến thời gian đáo hạn, đơn vị phát hành phải thanh toán đầy đủ mệnh giá và lợi tức cho người sở hữu trái phiếu theo thông tin thỏa thuận ban đầu. 

Người phát hành có thể là doanh nghiệp (trái phiếu doanh nghiệp), tổ chức như Kho bạc nhà nước (trái phiếu kho bạc) hay đơn vị chính quyền (công trái hoặc trái phiếu chính phủ). Người mua trái phiếu có thể là bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào, không giới hạn. Người mua trái phiếu cũng được gọi là: Trái chủ. Họ được coi là cho nhà phát hành vay vốn và họ hoàn toàn không phải chịu bất cứ trách nhiệm nào về kết quả sử dụng vốn vay của người vay. Nhà phát hành trái phiếu có nghĩa vụ phải thanh toán các khoản theo cam kết được ghi nhận trong hợp đồng vay.

Những loại trái phiếu có thông tin tên của trái chủ được gọi là trái phiếu ghi danh. Ngược lại, nếu không ghi tên thì được gọi là trái phiếu vô danh. 

Đầu tư trái phiếu là gì?

Đầu tư trái phiếu là hành động thực hiện một giao dịch cho vay. Lúc này người đầu tư trái phiếu là người cho vay và nhà phát hành trái phiếu là người đi vay. Nhà phát hành có nghĩa vụ phải thanh toán cho người đầu tư trái phiếu đúng theo các cam kết đã được xác định trong hợp đồng vay.

So sánh cổ phiếu và trái phiếu

Cùng với trái phiếu, cổ phiếu cùng là hình thức đầu tư được quan tâm hàng đầu hiện nay. Việc lựa chọn đầu tư vào cổ phiếu hay trái phiếu và hình thức nào có lợi hơn là thắc mắc của nhiều người. Đa số vẫn khá mơ hồ và nhầm lẫn giữa 2 hình thức này. Hãy cùng theo dõi bảng so sánh giữa cổ phiếu và trái phiếu sau đây nhé.

Các điểm giống nhau: 

• Đều là cách thức huy động vốn.
• Đều là một trong những công cụ đầu tư của các nhà đầu tư.
• Đều là hình thức chuyển nhượng, thế chấp và người mua được hưởng giá chênh lệch.

Điểm khác nhau:

Đặc điểm	Trái phiếu	Cổ phiếu
1. Chủ thể phát hành	Nhiều loại hình như: Doanh nghiệp, Ngân hàng, Chính phủ.	Chỉ có 1 loại hình là Công ty cổ phần được quyền phát hành cổ phiếu
2. Quyền lợi của chủ sở hữu	Trái chủ sẽ được trả lãi suất cố định vào thời gian xác định. Chủ trái không được quyền tham gia vào hoạt động của đơn vị phát hành	Khi mua cổ phiếu, người sở hữu sẽ trở thành cổ đông. Quyền lợi tuỳ thuộc vào loại cổ phần mà họ nắm giữ. Lợi nhuận của chủ sở hữu phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty. Có quyền hợp pháp tham gia vào việc quản lý và điều hành hoạt động của công ty.
3. Thời gian được sở hữu	Giới hạn thời gian và được ghi cụ thể trong trái phiếu.	Không có thời gian sở hữu cụ thể.
4. Thứ tự ưu tiên thanh toán trong trường hợp đơn vị phát hành bị giải thể, phá sản	Được nhà phát hành ưu tiên thanh toán đầu tiên. Sau đó mới đến các khoản chi phí phát sinh khác.	Thanh toán sau cùng. Sau khi đơn vị phát hành đã thanh toán hết các nghĩa vụ khác.

2. Phân loại các hình thức trái phiếu phổ biến hiện nay

Dựa vào 3 tiêu chí, trái phiếu được phân loại thành những hình thức phổ biến như sau: 

Dựa vào chủ thể phát hành, chia thành 3 loại: 

• Trái phiếu Chính phủ.
• Trái phiếu doanh nghiệp.
• Trái phiếu ngân hàng và trái phiếu các tổ chức tài chính.

Dựa vào hình thức trái phiếu, chia thành 2 loại:

• Trái phiếu vô danh: Không ghi tên người mua lên trái phiếu và trong sổ sách của người phát hành. 
• Trái phiếu ghi danh: Ghi tên của người mua lên trái phiếu và trong sổ sách của người phát hành.

Dựa vào lợi tức trái phiếu, chia thành 3 loại:

• Trái phiếu tính theo lãi suất cố định: Tỷ lệ % lợi nhuận được tính cố định
• Trái phiếu tính theo lãi suất biến đổi (lãi suất thả nổi): Lợi tức được tính theo mức lãi suất biến đổi, không cố định theo từng giai đoạn
• Trái phiếu có lãi suất bằng 0: Người mua không nhận được lãi như được mua trái phiếu với giá chiết khấu thấp hơn mệnh giá niêm yết. Sau đó được hoàn trả bằng mệnh giá khi đến thời gian đáo hạn.

3. Rủi ro nào khi đầu tư trái phiếu?

Bên cạnh những lợi ích tích cực dễ nhận thấy, đầu tư trái phiếu có rủi ro không? Câu trả lời là: Có. Bất kỳ hình thức đầu tư nào cũng tiềm ẩn nguy cơ rủi ro nhất định. Sau đây là một số những rủi ro có thể gặp phải khi đầu tư trái phiếu.

3.1 Rủi ro về lãi suất

Lãi suất trái phiếu quyết định trực tiếp đến lợi ích của người sở hữu. Tuy nhiên, lãi suất và giá trái phiếu lại có mối quan hệ nghịch đảo. Khi lãi suất giảm, các nhà đầu tư sẽ cố gắng giữ trong thời gian lâu nhất có thể. Họ sẽ thu lãi từ trái phiếu khi trả lãi suất cao hơn so với giá thị trường bấy giờ. Dẫn đến tăng giá trái phiếu.

Ngược lại, nếu mức lãi suất hiện hành tăng lên, các nhà đầu tư chắc chắn sẽ từ bỏ những trái phiếu trả lãi suất thấp. Kéo theo giá trái phiếu giảm xuống.

Trường hợp lãi suất trái phiếu cao hơn lãi suất tiền gửi tại các ngân hàng. Các nhà đầu tư sẽ đổ xô mua trái phiếu với kỳ vọng thu được lãi suất cao. Tuy nhiên, rất có thể khi đến thời gian đáo hạn thì mức lãi suất đã có nhiều thay đổi so với thời điểm đó. Lúc này, nếu bán trái phiếu thì sẽ bị lỗ vốn, còn nếu giữ trái phiếu đến khi hết hạn thì sẽ mất nhiều chi phí cơ hội. 

Nhà đầu tư cần lưu ý điểm then chốt là: Giá của trái phiếu ngược chiều so với lãi suất thị trường. Nếu lãi suất tăng thì giá trái phiếu giảm mạnh và ngược lại. Từ đó cân nhắc trước những quyết định đầu tư để không bị thâm hụt quá nhiều vì trái phiếu.

3.2 Rủi ro khi tái đầu tư

Trái phiếu có đặc tính được quyền thu hồi. Điều này cho phép tổ chức phát hành mua lại trái phiếu trước ngày đáo hạn. Đồng nghĩa với việc người sở hữu trái phiếu có thể được nhận khoản thanh toán gốc có giá trị cao hơn so với mệnh giá. Tuy nhiên, trường hợp nhà đầu tư nhận được tiền nhưng không thể tái đầu tư ở mức lãi suất tương đương. Về lâu dài sẽ có rủi ro tái đầu tư và tác động xấu đến lợi nhuận đầu tư.

Để bù đắp rủi ro này, các nhà đầu tư trái phiếu sẽ nhận được mức lãi suất cao hơn nếu lựa chọn những trái phiếu không có đặc tính thu hồi.

3.3 Rủi ro lạm phát

Lạm phát là vấn đề nan giải bao trùm toàn bộ nền kinh tế. Tệ hơn là tỷ lệ lạm phát lại thường nhanh hơn rất nhiều so với tốc độ tăng của lãi suất đầu tư trái phiếu. Người đầu tư lúc này đứng trước nguy cơ lợi suất thu về là số âm.

3.4 Rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng thường xuất hiện nhiều hơn với những doanh nghiệp, công ty ngoài chính phủ. Do không có khả năng thu thuế hoặc phát hành tiền để trả nợ như Chính phủ. Bù lại, rủi ro cao đi kèm quyền lợi cao. Theo đó, mức lãi suất của những đơn vị này thường cao hơn lãi suất của trái phiếu Chính phủ. 

3.5 Rủi ro khi thanh khoản

Thanh khoản là khả năng chuyển đổi từ các loại tài sản thành tiền. Rủi ro thanh khoản trong trái phiếu là khi nhà đầu tư không thể bán được trái phiếu như mong muốn. Nguyên nhân do thị trường của trái phiếu đó quá nhỏ hoặc số lượng người mua, bán ít. Trong khi đa số doanh nghiệp đều không có tài sản đảm bảo. Lúc này, bán trái phiếu có thể sẽ phải bán với một mức giá thấp hơn nhiều so với dự kiến​.

3.6 Rủi ro xếp hạng

Trong trường hợp doanh nghiệp phát hành bị xếp hạng tín dụng thấp. Khả năng đáp ứng các khoản nợ với các trái chủ hiện tại sẽ bị tác động tiêu cực.

Những doanh nghiệp hay công ty bị xếp hạng thấp khi vay vốn sẽ phải chịu mức lãi suất cao. Lúc này, lực lãi vay đè nặng lên công ty và khả năng chi trả các khoản khác sẽ bị xếp mức độ ưu tiên về sau.

4. Có nên đầu tư trái phiếu ở thời điểm này?

Trước hết, hãy cùng tìm hiểu về những ưu, nhược điểm của hình thức đầu tư trái phiếu. Chúng cụ thể như sau:

Ưu điểm:

• Lãi suất không bị phụ thuộc vào tình hình kinh doanh của doanh nghiệp. Việc thanh toán cho trái chủ được xếp hạng ưu tiên ở mức cao. Sau đó mới đến thanh toán những khoản chi phí khác.
• Có nhiều loại trái phiếu được ưu đãi miễn thuế thu nhập

Nhược điểm:

Nhược điểm của đầu tư trái phiếu chính là những rủi ro có thể gặp phải như đã nêu ở mục phía trên.

Vậy có nên đầu tư trái phiếu ở thời điểm này?

Mặt bằng chung về lãi suất tiền gửi tại các ngân hàng hiện nay đều ở mức thấp. Trái phiếu hiện vẫn đang có mức lãi suất hấp dẫn và thu hút được các nhà đầu tư nhiều hơn. 

Năm 2021 và nửa đầu năm 2022 được các chuyên gia đánh giá là năm “thăng hoa” của thị trường trái phiếu. Khi chúng trở thành một trong những kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng đối với nền kinh tế. Trái phiếu ở thời điểm này đã trở thành xu hướng. Tuy nhiên, đầu tư trái phiếu ở bất kỳ thời điểm nào cũng cần hiểu rõ về cách thức hoạt động của chúng. Theo đó, nhà đầu tư nên trang bị cho mình những kiến thức chuyên sâu liên quan đến trái phiếu. Tránh đầu tư ồ ạt, rất đến nguy cơ mua thêm rủi ro cho chính mình. Nhất là khi người mua luôn bị hấp dẫn bởi mức lãi suất “trên trời” mà các doanh nghiệp đua nhau quảng bá rầm rộ.

Mặc dù điều kiện phát hành trái phiếu ra công chúng ở Việt Nam hiện nay không quá cao. Nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn chưa thể đáp ứng được tiêu chuẩn. Thay vào đó họ lách luật dưới nhiều hình thức và đẩy mức lãi suất cao để thu hút nhà đầu tư. Khi đã quyết định đầu tư, hãy xác định tâm lý: “Lời ăn lỗ chịu”. doanh nghiệp phát hành trái phiếu không có nghĩa vụ buộc phải thanh lý tài sản để thanh toán. Theo thống kê trong năm 2021, hơn 49% khối lượng trái phiếu phát hành trong năm 2021 là không có tài sản bảo đảm. 

5. Tạm kết 

Trái phiếu phát hành riêng lẻ chỉ phù hợp với nhà đầu tư chuyên nghiệp, có nhiều kinh nghiệm như các công ty chứng khoán, doanh nghiệp, chuyên gia tài chính, quỹ đầu tư,...

Với những nhà đầu tư cá nhân, nên mua trái phiếu thông qua các quỹ đầu tư uy tín hoặc thông qua công ty bảo hiểm. Các đơn vị này sẽ có phòng đầu tư, phòng phân tích, có năng lực về chuyên môn và có nguồn thông tin đầy đủ để đưa ra quyết định đầu tư trái phiếu. Hạn chế rủi ro và tối ưu lợi nhuận ở mức cao nhất. 

Trước khi đầu tư vào trái phiếu, việc trang bị kiến thức là điều rất cần thiết. Hãy học hỏi và tham khảo kinh nghiệm của người đi trước để bổ sung và xây dựng chiến lược đầu tư hiệu quả. Khi đã hiểu rõ về trái phiếu, nhà đầu tư có thể đầu tư trái phiếu bất kỳ thời điểm nào và hoàn toàn có quyền kỳ vọng về mức lợi nhuận tối ưu.

Đầu tư trái phiếu sẽ đơn giản hơn rất nhiều khi các nhà đầu tư đã nắm vững những kiến thức cơ bản về trái phiếu. Nghiên cứu và phân tích thị trường, phần nào đó lường trước được những rủi ro có thể xảy ra. Hy vọng bài viết mang đến cho các nhà đầu tư mới những thông tin bổ ích và thành công trong những thương vụ đầu tư trái phiếu của mình.