Các nhà đầu tư thành công trong lĩnh vực chứng khoán chắc chắn không thể bỏ qua bước phân tích Báo cáo tài chính (BCTC). Đọc và phân tích BCTC là yếu tố giúp họ đưa ra những  quyết định đầu cơ thắng lợi. Tuy nhiên, nếu là nhà đầu tư mới bước chân vào thị trường hoặc chưa có nhiều kiến thức nền tảng trong lĩnh vực chứng khoán, tài chính thì việc đọc hiểu BCTC là một việc không hề đơn giản. Chúng tôi mong muốn chia sẻ cách đọc Báo cáo tài chính cho nhà đầu tư mới để giúp các bạn hiểu thêm về chủ đề này. Tạo tiền đề cho các kỹ thuật phân tích, tiến bước đến những quyết định đầu tư thành công.

1. Báo cáo tài chính là gì?

Báo cáo tài chính (BCTC) là tổng hợp hệ thống những báo cáo liên quan đến các hoạt động tài chính của doanh nghiệp. Đây là tập hợp gồm rất nhiều văn bản khác nhau nhưng có ý nghĩa quan trọng thể phản ánh hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Thể hiện qua những số liệu chi tiết về các thông tin như: Tài sản, doanh thu, vốn chủ sở hữu, dòng tiền, lợi nhuận, các khoản nợ có...qua từng thời kỳ nhất định. BCTC sẽ được doanh nghiệp công bố định kỳ vào mỗi cuối quý hoặc mỗi năm.

Một BCTC thông thường sẽ bao gồm những bản báo cáo sau đây:

• Báo cáo đánh giá của đơn vị kiểm toán
• Bảng cân đối kế toán
• Báo cáo kết quả kinh doanh
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
• Thuyết minh báo cáo tài chính

Các công ty chứng khoán cũng thực hiện báo cáo tài chính như đối với các loại hình doanh nghiệp khác. Để lựa xác định được loại cổ phiếu tiềm năng, việc nghiên cứu báo cáo tài chính là vô cùng quan trọng. Nếu doanh nghiệp có hoạt động tài chính ổn định và có tiềm năng phát triển thì cổ phiếu trên sàn giao dịch có khả năng sinh lợi nhuận tốt hơn. Ngược lại, nếu hoạt động tài chính của doanh nghiệp không ổn định thì cổ phiếu của họ cũng không thật sự an toàn. 

Xét trên góc độ những nhà đầu tư chứng khoán. Phân tích BCTC mang đến 3 yếu tố:

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp có những “nghiệp vụ đặc biệt” để làm đẹp BCTC nhằm thu hút nhà đầu tư nhưng thực tế của họ lại trái ngược. Chính vì thế, trước khi kỳ vọng thu được về lợi nhuận, trader cần trang bị cho mình những kiến thức về cách đọc Báo cáo tài chính để có thể hiểu chính xác những nội dung trong báo cáo. Từ đó chủ động được với những kế hoạch kinh doanh của mình. 

2. Hướng dẫn cách đọc báo cáo tài chính cho nhà đầu tư mới

Đọc báo cáo tài chính là một công việc rất phức tạp với những nhà đầu tư mới. Làm thế nào để nắm rõ các chỉ số trong báo cáo, từ những phân tích đó đánh giá chính xác được tình hình tài chính của doanh nghiệp? Sau đây là hướng dẫn cách đọc Báo cáo tài chính theo thứ tự chi tiết để những nhà đầu tư mới có được cách nhìn tổng quan nhất. 

2.1 Xác định tính chính xác dựa vào đánh giá của Kiểm toán viên

Bản báo cáo của các công ty kiểm toán độc lập có vai trò quan trọng xác định độ trung thực trong báo cáo của doanh nghiệp. Các công ty kiểm toán có đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp trong nghiệp vụ thẩm định các báo cáo tài chính. Họ sẽ đưa ra những đánh giá về tính trung thực của BCTC do công ty cung cấp.

Đánh giá của Kiểm toán viên là văn bản có vai trò đặc biệt quan trọng. Là báo cáo đầu tiên cần nhà đầu tư cần phải đọc trước khi tìm hiểu sâu thêm về các nội dung khác trong BCTC. Nội dung đánh giá của kiểm toán viên thông thường sẽ được kết luận qua 04 mức độ: 

• Chấp nhận toàn phần
• Ngoại trừ
• Không chấp nhận
• Từ chối. 

Nếu ý kiến của kiểm toán viên là “Chấp nhận toàn phần” thì số liệu được sử dụng trong báo cáo được coi là phản ánh thực tế chính xác. Nếu thuộc mức độ “Không chấp nhận” hoặc “Từ chối” đồng nghĩa với viện Kiểm toán viên có những đánh giá doanh nghiệp đó đã không trung thực. Kèm theo đánh giá đó sẽ là những lý do vì sao Kiểm toán viên đưa ra kết luận này. Nhà đầu tư thông qua bản đánh giá của Kiểm toán viên để xác định được mức độ tin cậy của nội dung BCTC doanh nghiệp mà mình đang quan tâm. 

2.2 Lưu ý khi đọc báo cáo tài chính là gì?

Phân tích Bảng cân đối kế toán

Bảng cân đối kế toán biểu thị mối tương quan giữa tài sản mà công ty kiểm soát với nguồn vốn hình thành nên các tài sản đó. Phản ánh tổng quát tình hình tài sản của doanh nghiệp theo giá trị và nguồn vốn. Cũng như sự hình thành tài sản tại một thời điểm nhất định. Những số liệu này giúp nhà đầu tư đánh giá được sự ổn định của hoạt động kinh doanh. Khi phân tích Bảng cân đối kế toán cần phải lưu ý đến các nội dung chính: Tài sản, vốn và những khoản nợ.

Bảng cân đối kế toán có sự cân bằng giữa tổng tài sản và nguồn vốn theo nguyên tắc sau đây. Nếu sự chênh lệch giữa những yếu tố này không vượt quá mức 10%, chứng tỏ doanh nghiệp có tiềm năng phát triển lớn. 

• Tổng tài sản = Tổng tài sản ngắn hạn + Tổng tài sản dài hạn
• Nguồn vốn = Tổng nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu

Phân tích tài liệu: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (BCKQKD)

BCKQKD là bản báo cáo tổng hợp, phản phản ánh tình hình và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp trong một giai đoạn nhất định. Thông qua những hoạt động kinh doanh thông thường, hoạt động tài chính và một số những hoạt động khác.

BCKQKD định kỳ báo cáo theo quý hoặc theo năm. Những thông tin cơ bản hiển thị trong báo cáo bao gồm:

• Doanh thu: Tổng thu nhập thu về từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Đây chính là số liệu doanh thu thuần trong việc kinh doanh hàng hóa, dịch vụ và những hoạt động tài chính của doanh nghiệp.
• Các thu nhập phát sinh khác: Những khoản tài chính thu được từ nhiều nguồn khác như: Thanh lý tài sản, bán hoặc cho thuê tài sản,...
• Chi phí phát sinh trong kỳ: Các khoản chi tiêu của doanh nghiệp, bao gồm các khoản khấu trừ và nợ phát sinh, chi phí kinh doanh sản xuất và chi phí khác.
• Lợi nhuận: Lợi nhuận của doanh nghiệp được thực hiện theo nguyên tắc: Lợi nhuận được tính theo công thức: Doanh thu – Chi phí

Lợi nhuận càng lớn chứng tỏ doanh nghiệp càng có khả năng phát triển. Đây cũng là những con số mà hầu hết các nhà đầu tư chứng khoán quan tâm. Doanh nghiệp càng phát triển lớn mạnh thì cổ phiếu của họ càng có khả năng sinh lợi nhuận cao.

Phân tích Báo cáo về lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ giúp các nhà đầu tư đánh giá được nguồn vốn của doanh nghiệp. Thể hiện chi tiết biến động dòng tiền, sự thay đổi trong tài sản thuần và cơ cấu tài chính của doanh nghiệp. Hiểu được khả năng chuyển đổi tài sản thành tiền, khả năng thanh toán cũng như khả năng tạo ra dòng tiền trong các hoạt động của doanh nghiệp. Với những công ty hoạt động trong lĩnh vực chứng khoán, báo cáo lưu chuyển tiền tệ là bảng ghi nhận dòng tiền mặt đi ra và dòng tiền mặt đi vào của công ty trong một khoảng thời gian nhất định.

Về bản chất, quá trình lưu chuyển tiền tệ dựa trên quan hệ cân đối của dòng tiền trong kỳ. 3 dòng tiền chính được thể hiện trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ như sau:

• Dòng tiền đến từ những hoạt động kinh doanh: Đây là dòng tiền đến từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
• Dòng tiền đến từ những hoạt động đầu tư: Những dòng tiền liên quan đến các hoạt động đầu tư tài sản dài hạn và tài sản cố định, mua sắm, thanh lý,...
• Dòng tiền đến từ những hoạt động tài chính: Dòng tiền biến động thông qua hình thức phát hành cổ phiếu, góp vốn mới, chi trả cổ tức, vay nợ hay chi trả nợ gốc,… Tuỳ vào từng khoản mà dòng tiền sẽ tăng hoặc giảm vốn chủ sở hữu khác nhau.

Phân tích tài liệu Thuyết minh báo cáo tài chính 

Thuyết minh báo cáo tài chính thông thường bao gồm một số nội dung như: Đơn vị tiền tệ, chế độ và chính sách kế toán, kỳ kế toán, đặc điểm hoạt động của doanh nghiệp và một số thông tin trọng yếu khác,…Thuyết minh báo cáo tài chính sẽ là những nội dung giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn các nội dung trong tổng thể Báo cáo tài chính. Chúng được diễn giải bằng lời văn cụ thể để làm rõ hơn thông tin cho người đọc báo cáo.

3. Một số lưu ý khi đọc BCTC

Đọc BCTC là kỹ năng rất quan trọng, quyết định phần lớn sự thành công của chiến dịch đầu tư. Một số lưu ý sau đây sẽ giúp các nhà đầu tư hiểu rõ hơn về Báo cáo tài chính:

• Để đảm bảo tính khách quan khi nhận định về khả năng phát triển của doanh nghiệp. Nhà đầu tư không nên chỉ đọc duy nhất báo cáo tài chính gần nhất mà cần ít nhất 3 - 5 kỳ báo cáo để có cái nhìn tổng quan nhất khi nhận định.
• Hãy tham khảo và có sự đánh giá BCTC giữa những doanh nghiệp cùng hoạt động trong cùng một lĩnh vực khi dự định đầu tư cổ phiếu. Điều này sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định chính xác nhất vì doanh nghiệp có khả năng sinh lợi sẽ đảm bảo sự an toàn hơn tại thị trường đầy rủi ro này. 

Báo cáo tài chính là một trong những nội dung rất quan trọng mà bất kỳ nhà đầu tư nào cũng cần hiểu rõ. Hy vọng với nội dung hướng dẫn chi tiết cách đọc Báo cáo tài chính được chia sẻ trong bài viết này, phần nào đã hỗ trợ các nhà đầu tư mới trong quá trình tích lũy những kiến thức hữu ích về đầu tư. Tạo cơ sở cho các kỹ thuật phân tích về sau với những quyết định đầu tư cổ phiếu chính xác.