Lựa chọn mô hình kinh doanh (business model) phù hợp đối với những người vừa khởi nghiệp thật không đơn giản.

Có người chọn mô hình kinh doanh cà phê, người khác chọn buôn bán vật liệu xây dựng. Tuy cả hai ngành nghề khác nhau, nhưng bạn có nhận ra cả hai đều thuộc cùng một mô hình B2C, hay chính xác hơn là mô hình kinh doanh sản phẩm vật lý?

Vậy, nên lựa chọn mô hình kinh doanh như thế nào? Cùng Jenfi Capital hiểu về những mô hình kinh doanh phổ biến tại Việt Nam, những công cụ giúp bạn chọn được mô hình phù hợp với ngành nghề, lĩnh vực, ý tưởng kinh doanh bạn muốn để tăng khả năng thành công.

Cần vốn tăng trưởng? Đăng ký nhận vốn từ chúng tôi!

Business Model Là Gì?

Mô hình kinh doanh (business model) là phác thảo về cách một doanh nghiệp tạo ra sản phẩm (hoặc dịch vụ), phân phối đến người dùng, tạo giá trị và thu lợi nhuận. Mô hình kinh doanh giúp chúng ta hiểu được cách một doanh nghiệp tạo ra nguồn tiền như thế nào, bằng cách mô tả 

• Nguồn doanh thu đến từ đâu
• Khách hàng mục tiêu là những ai
• Chi phí liên quan đến hoạt động kinh doanh bao gồm những gì
• Chiến lược cạnh tranh trên thị trường sẽ như thế nào
• Ai sẽ là đối tác, đối thủ

Việc chọn mô hình kinh doanh phù hợp sẽ tạo tiền đề cho doanh nghiệp có thể đạt được mục tiêu kinh doanh.

Tại sao lựa chọn business model lại quan trọng hơn cả ý tưởng kinh doanh?

Việc chọn business model phù hợp cực kỳ quan trọng vì nó sẽ xác định cách công ty của bạn tạo ra doanh thu và các nguồn lực mà bạn cần để đạt được mục tiêu.

Thử ví dụ, bạn muốn kinh doanh cà phê, nhưng nguồn lực của bạn hạn chế (về cả vốn, thời gian), thì việc chọn mô hình đăng ký (subscription model), bán cà phê nguyên hạt trên các nền tảng thương mại điện tử sẽ có khả năng thành công cao hơn so với mở quán cà phê.

Điều quan trọng không phải kinh doanh sản phẩm gì mà bạn phải xem xét các chi phí liên quan đến từng mô hình, chẳng hạn như chi phí chung và nhân sự, nguồn doanh thu tiềm năng và khả năng mở rộng. 

Ngoài ra, bạn cũng phải hiểu các rủi ro liên quan đến từng mô hình, chẳng hạn như rủi ro không thể tạo đủ doanh thu hoặc rủi ro mất khách hàng.

Danh Sách Các Mô Hình Kinh Doanh Và Ví Dụ

Có rất nhiều business model khác nhau, có thể áp dụng cho B2B hoặc B2C. Jenfi Capital giới thiệu đến bạn gần 30 mô hình phổ biến nhất mà bạn có thể đã sử dụng qua dịch vụ từ các mô hình này. 

Mô hình dịch vụ

Mô hình dịch vụ là khi doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cho khách hàng, chẳng hạn như dịch vụ tư vấn, kế toán hoặc pháp lý. 

Ví dụ: Jenfi Capital hoạt động như một dịch vụ huy động vốn tăng trưởng (Capital as a Service - CaaS), cung cấp vốn cho doanh nghiệp, startup… một cách nhanh chóng và linh hoạt.

Mô hình bán sản phẩm

Mô hình sản phẩm là business model khi doanh nghiệp bán các sản phẩm vật lý, ví dụ như quần áo, đồ điện tử hoặc sách. 

Ví dụ: H&M là thương hiệu thời trang nhanh, cung cấp quần áo, phụ kiện cho người dùng trẻ. 

Business model quảng cáo

Mô hình quảng cáo là khi doanh nghiệp tạo doanh thu từ quảng cáo, ví dụ như trang web hoặc blog. 

Ví dụ: Admicro là hệ thống quảng cáo trên các nền tảng web nổi bật tại Việt Nam. Với dịch vụ từ đơn vị này, bạn có thể dễ dàng quảng cáo banner trên các website tin tức lớn như Vnexpress, báo Tuổi Trẻ…

Mô hình mạng lưới

Mô hình mạng lưới đề cập đến việc doanh nghiệp dựa vào mạng lưới người dùng để tạo ra lợi nhuận, chẳng hạn như nền tảng truyền thông xã hội hoặc thị trường trực tuyến. 

Ví dụ: BNI Việt Nam là mạng lưới chủ doanh nghiệp tại Việt Nam với mọi quy mô. Thành viên BNI sẽ được hưởng những lợi ích từ mạng lưới như: marketing truyền miệng, đơn hàng giới thiệu.. Và thanh toán chi phí hàng năm cho tổ chức.

Mô hình nền tảng

Mô hình nền tảng đề cập đến việc doanh nghiệp cung cấp nền tảng cho các doanh nghiệp khác sử dụng, chẳng hạn như cửa hàng ứng dụng hoặc nền tảng xử lý thanh toán. 

Ví dụ: VISA, Mastercard, Paypal là những nền tảng thanh toán quốc tế, giúp chủ doanh nghiệp kinh doanh, nhận thanh toán, mua hàng hóa trên phạm vi toàn cầu.

Business model đăng ký

Mô hình đăng ký là mô hình trong đó khách hàng trả phí định kỳ để truy cập sản phẩm hoặc dịch vụ. 

Ví dụ: Netflix là dịch vụ phát trực tuyến dựa trên đăng ký cho phép khách hàng truy cập nội dung của nó với một khoản phí hàng tháng. Tương tự, FPT internet, Viettel Internet… đều hoạt động theo mô hình đăng ký.

Mô hình Freemium

Mô hình freemium là mô hình kết hợp trong đó khách hàng có thể truy cập miễn phí phiên bản cơ bản của sản phẩm hoặc dịch vụ, trong khi quyền truy cập vào các tính năng và khả năng bổ sung phải trả phí. 

Ví dụ: các ứng dụng như ELISA, Duolingo… đều hoạt động theo mô hình premium, cung cấp một số bài học ngôn ngữ miễn phí và khách hàng có thể nâng cấp lên phiên bản cao cấp với các tính năng bổ sung nếu họ trả phí.

Mô hình tiếp thị liên kết

Mô hình tiếp thị liên kết là một mô hình trong đó một công ty trả tiền hoa hồng cho các công ty liên kết để giới thiệu khách hàng đến các sản phẩm hoặc dịch vụ của mình. 

Ví dụ: chương trình liên kết của Amazon, Lazada, Jenfi Referrals trả cho các đơn vị quảng cáo tỷ lệ phần trăm doanh thu khi khách hàng mua hàng hoặc ký hợp đồng thông qua các liên kết giới thiệu của họ.

Mô hình trả tiền cho mỗi lần nhấp chuột (Pay-per-click, PPC)

Mô hình trả tiền cho mỗi lần nhấp chuột: Đây là business model trong đó các nhà quảng cáo trả tiền cho mỗi lần nhấp chuột vào quảng cáo của họ. 

Ví dụ: Google AdWords là nền tảng quảng cáo Pay-per-click nổi tiếng hàng đầu thế giới.

Mô hình quảng cáo

Mô hình quảng cáo là khi một công ty nhận thanh toán từ các nhà quảng cáo để hiển thị quảng cáo của họ trên nền tảng của công ty. 

Ví dụ: các trang web như YouTube và Facebook hiển thị quảng cáo từ các nhà quảng cáo và nhận thanh toán để hiển thị quảng cáo trên nền tảng của họ.

Mô hình nền tảng đa chiều (mô hình Uber)

Mô hình nền tảng đa chiều: Đây là một business model mà trong đó một nền tảng kết nối hai hoặc nhiều nhóm khách hàng và tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch giữa họ. 

Ví dụ: Uber là một nền tảng đa phương kết nối tài xế và hành khách, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi chung xe giữa họ. Cũng từ đó, mô hình này còn được gọi là uberification, trở thành xu hướng khởi nghiệp không chỉ trong vận tải mà lan tỏa ra nhiều ngành nghề khác (ví dụ: Air BnB, Bae Min, Foody…)

Mô hình agency

Mô hình agency là trường hợp một công ty cung cấp dịch vụ cho các công ty khác trên cơ sở hợp đồng. 

Ví dụ: Một agency quảng cáo có thể cung cấp các dịch vụ như SEO, tiếp thị nội dung và quản lý phương tiện truyền thông xã hội cho khách hàng của mình.

Mô hình Dropshipping

Mô hình dropshipping là mô hình trong đó một công ty bán sản phẩm cho khách hàng mà không cần phải dự trữ hàng hóa. 

Ví dụ: Aliexpress có rất nhiều nhà bán hoạt động theo hình thức dropshipping. Bạn chỉ cần cung cấp địa chỉ đơn hàng, các nhà bán sẽ gửi hàng hóa theo thông tin bạn cung cấp. 

Mô hình huy động vốn từ cộng đồng (crowdfunding)

Mô hình huy động vốn từ cộng đồng là một mô hình kinh doanh trong đó một công ty huy động vốn từ một số lượng lớn người, thường là thông qua internet. 

Ví dụ: Kickstarter là một nền tảng gây quỹ cộng đồng giúp các công ty và cá nhân huy động vốn từ công chúng và đổi lấy các sản phẩm, dịch vụ.

Mô hình nhượng quyền thương mại

Mô hình nhượng quyền thương mại là mô hình kinh doanh mà một công ty cấp phép sản phẩm hoặc dịch vụ của mình cho người khác. 

Ví dụ: McDonald's là doanh nghiệp cho phép bạn mở cửa hàng nhượng quyền và sử dụng thương hiệu, thực đơn và công thức nấu ăn của thương hiệu này.

Mô hình tư vấn

Mô hình tư vấn là một mô hình kinh doanh trong đó công ty cung cấp lời khuyên hoặc hỗ trợ cho khách hàng với mức phí cụ thể. 

Ví dụ: icliniq.com là dịch vụ cho phép bạn đặt câu hỏi với các bác sĩ có giấy phép hành nghề về vấn đề sức khỏe, từ đó đưa ra lựa chọn thăm khám, đơn thuốc cho bản thân.

Mô hình dịch vụ sản xuất 

Mô hình dịch vụ sản xuất: là mô hình kinh doanh trong đó một công ty cung cấp dịch vụ sản xuất (sản phẩm hữu hình và vô hình). 

Ví dụ: công ty thiết kế web cung cấp một gói dịch vụ thiết kế web với một mức giá cố định.

Mô hình thương mại điện tử

Mô hình thương mại điện tử: là một mô hình kinh doanh trong đó một công ty bán sản phẩm hoặc dịch vụ trực tuyến . 

Ví dụ:  Amazon, eBay, Etsy, Shopee, Lazada, Tiki là những sàn thương mại điện tử phổ biến trong thế giới e-commerce.

Mô hình sản phẩm kỹ thuật số

Mô hình sản phẩm kỹ thuật số: là mô hình kinh doanh trong đó một công ty bán các sản phẩm kỹ thuật số như nhạc, video, phần mềm, sách điện tử, v.v. 

Ví dụ: iTunes, Google Play và Amazon cung cấp nhiều loại sản phẩm dưới dạng trực tuyến.

Mô hình phần mềm dưới dạng dịch vụ (SaaS)

Mô hình phần mềm dưới dạng dịch vụ (SaaS): là mô hình kinh doanh trong đó một công ty bán phần mềm dưới dạng dịch vụ . 

Ví dụ: Salesforce, Dropbox và Microsoft Office 365 là các phần mềm quen thuộc với doanh nghiệp.

Business model thương mại điện tử thích hợp

Mô hình thương mại điện tử thích hợp: Mô hình thương mại điện tử thích hợp liên quan đến việc bán các sản phẩm chuyên biệt và nhắm mục tiêu đến một cơ sở khách hàng cụ thể. 

Ví dụ: một công ty có thể chuyên bán đồ dùng cho thú cưng trực tuyến. Họ sẽ cung cấp nhiều loại sản phẩm cho những người nuôi thú cưng và tập trung tiếp thị vào những người nuôi thú cưng.

Mô hình dịch vụ đào tạo

Mô hình này thiên về cung cấp lời khuyên, hướng dẫn và hỗ trợ được cá nhân hóa cho từng nhóm khách hàng. Loại mô hình kinh doanh này có thể bao gồm các buổi huấn luyện trực tiếp, các buổi huấn luyện nhóm hoặc cung cấp các khóa học trực tuyến hoặc sản phẩm kỹ thuật số với lời khuyên dành cho từng đối tượng cụ thể.

Mô hình khóa học trực tuyến

Mô hình khóa học trực tuyến liên quan đến việc bán các khóa học trực tuyến hoặc sản phẩm kỹ thuật số dạy một kỹ năng hoặc kiến thức cụ thể. Mô hình này có thể liên quan đến việc tạo các khóa học phù hợp với đối tượng cụ thể hoặc tạo các khóa học dạy một kỹ năng hoặc kiến thức chung.

Mô hình tạo khách hàng tiềm năng

Mô hình tạo khách hàng tiềm năng liên quan đến việc tạo khách hàng tiềm năng cho các công ty khác. Mô hình này liên quan đến việc tạo trang web, quảng cáo hoặc nội dung tạo ra khách hàng tiềm năng cho các công ty khác.

Mô hình tiếp thị nội dung

Mô hình tiếp thị nội dung liên quan đến việc tạo nội dung được sử dụng để thu hút khách hàng hoặc khách hàng tiềm năng. Mô hình này liên quan đến việc tạo nội dung phù hợp với đối tượng hoặc cơ sở khách hàng cụ thể và được sử dụng để thu hút khách hàng hoặc khách hàng tiềm năng.

Mô hình tiếp thị địa phương

Mô hình tiếp thị địa phương: Mô hình tiếp thị địa phương liên quan đến việc nhắm mục tiêu vào một khu vực địa phương hoặc cơ sở khách hàng cụ thể và quảng bá sản phẩm hoặc dịch vụ từ các công ty khác. Loại mô hình này liên quan đến việc quảng bá các sản phẩm hoặc dịch vụ phù hợp với một khu vực địa phương hoặc cơ sở khách hàng cụ thể.

Ví dụ: các sản phẩm tham gia chuỗi OCOP mang tính đặc trưng từng vùng miền tại nông thôn Việt Nam.

Xác định mô hình kinh doanh - business model phù hợp

Để xác định mô hình kinh doanh nào phù hợp với công ty của bạn, bạn nên xem xét nhiều yếu tố bao gồm khách hàng mục tiêu, giá trị bạn có thể cung cấp, nguồn lực sẵn có, ngành nghề của bạn và đối thủ cạnh tranh. 

Bạn cũng nên xem xét các chi phí và lợi ích liên quan đến từng mô hình, chẳng hạn như chi phí chung và nhân sự, các luồng doanh thu tiềm năng và khả năng mở rộng của mô hình. Bên cạnh đó, bạn cũng đừng quên đánh giá các rủi ro liên quan đến từng mô hình kinh doanh.

Để chọn một mô hình kinh doanh phù hợp cho công ty của bạn, bạn nên xem xét các bước sau:

• Phân tích khách hàng mục tiêu của bạn: Hiểu khách hàng mục tiêu của bạn và đánh giá nhu cầu, mong muốn và sở thích của họ.
• Xác định nguồn lực của bạn: Xem xét các nguồn lực bạn có sẵn, chẳng hạn như vốn, nhân lực và công nghệ.
• Đánh giá thị trường: Nghiên cứu thị trường và đánh giá sự cạnh tranh để xác định các cơ hội tốt nhất để thành công.
• Đánh giá các lựa chọn của bạn: Xem xét chi phí và lợi ích của từng mô hình kinh doanh và quyết định mô hình nào phù hợp nhất với hoàn cảnh của bạn.
• Phát triển kế hoạch của bạn: Khi bạn đã chọn một mô hình kinh doanh, hãy phát triển một kế hoạch về cách thực hiện nó và đạt được thành công.
• Theo dõi và Điều chỉnh: Theo dõi tiến trình của mô hình kinh doanh của bạn và thực hiện các điều chỉnh cần thiết để đảm bảo thành công.

Các Công Cụ Giúp Ra Quyết Định Chọn Mô Hình Kinh Doanh 

Chủ doanh nghiệp có thể sử dụng một số công cụ để giúp họ quyết định nên theo đuổi mô hình kinh doanh nào. Một số công cụ điển hình như:

Business Model Canvas (BMC)

BMC là một công cụ giúp bạn xác định các thành phần chính trong mô hình kinh doanh. 

Một lựa chọn khác là phát triển một kế hoạch kinh doanh chuyên sâu vạch ra các mục tiêu, chiến lược, chiến thuật và nguồn lực cần thiết để giúp doanh nghiệp thành công. 

Công cụ lập mô hình tài chính

Bạn có thể cần sử dụng các công cụ lập mô hình tài chính như phân tích dòng tiền chiết khấu (DCF) để đánh giá khả năng tồn tại của các mô hình kinh doanh khác nhau.

Công cụ nghiên cứu thị trường

Các công cụ nghiên cứu thị trường và khảo sát khách hàng có thể cung cấp thông tin chi tiết về loại sản phẩm và dịch vụ mà khách hàng quan tâm.

Câu Hỏi Thường Gặp 

Định nghĩa mô hình kinh doanh là gì? 

Mô hình kinh doanh là bản kế hoạch về cách mà một doanh nghiệp tạo ra, phân phối và thu lợi nhuận. Mô hình bao gồm bốn yếu tố cơ bản: khách hàng, dịch vụ, cơ sở hạ tầng và khả năng tài chính. Đôi khi, mô hình kinh doanh cũng vạch ra các nguồn lực, hoạt động, đối tác cần thiết để đạt mục tiêu kinh doanh

Các loại mô hình kinh doanh nào có khả năng thành công cao?

Một số mô hình kinh doanh có tỷ lệ thành công cao bao gồm mô hình đăng ký, mô hình nền tảng, mô hình tinh gọn.

Làm cách nào để chọn business model tốt nhất?

Mô hình kinh doanh tốt nhất cho công ty của bạn sẽ phụ thuộc vào nhu cầu của khách hàng, nguồn lực sẵn có cho bạn và mục tiêu chung của doanh nghiệp bạn. 

Bạn nên cân nhắc nghiên cứu các mô hình kinh doanh khác nhau, tạo sơ đồ mô hình kinh doanh, phát triển kế hoạch kinh doanh và tiến hành nghiên cứu thị trường cũng như khảo sát khách hàng để giúp bạn quyết định mô hình nào là tốt nhất cho công ty của mình.